🟥 *चेतनभाऊ नरोटे यांच्या नेतृत्वाखाली वारद चाळ नवरात्र महोत्सव मंडळाचा लेझीम सराव जोमात*🟥 *लेझीम – महाराष्ट्राची वीरनृत्य परंपरा, वारद चाळ नवरात्र महोत्सव मंडळाने गेली ५० वर्षे जपलेली परंपरा*🟥 *मिरवणुकीत पारंपरिक कला व खेळांना प्राधान्य द्यावे – चेतनभाऊ नरोटे*

सोलापूर – वारद चाळ नवरात्र महोत्सव मंडळाचे आधारस्तंभ व माजी नगरसेवक चेतनभाऊ नरोटे यांनी मंडळाची आणि लेझीम कलाप्रकाराबद्दल माहिती देताना सांगितले की, लेझीम हा महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक वैभवाचा अविभाज्य घटक असून तो वीरनृत्याचा प्रकार मानला जातो. पुढे जाणे, मागे येणे, खाली वाकणे, उड्या मारणे, गिरक्या घेणे अशा विविध अंगचालनांमुळे या नृत्यप्रकाराला वेगळे स्थान आहे.

चेतनभाऊ नरोटे म्हणाले की, लेझीमला ढोल, झांजा, ताशांचा जोरदार साथ मिळतो. ढोला ताशा, संबळच्या गजरात खेळाडू बेभान होऊन सादरीकरण करतात. देवतांच्या पालख्या, मिरवणुका आणि जत्रांच्या अग्रभागी नेहमीच लेझीम पथके दिसतात. त्यामुळे हे लोकनृत्य धार्मिक व सामाजिक कार्यक्रमांचे प्रमुख आकर्षण ठरते.

ते पुढे म्हणाले, लेझीम हा शरीराला बळकटी देणारा खेळ असून पूर्वी सैनिकांच्या व्यायामासाठीही याचा उपयोग केला जात असे. या खेळामुळे शिस्त, ताकद, ताल आणि लय यांचा सुंदर मेळ साधत तंदुरुस्ती वाढते. आजही शाळा, महाविद्यालये आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांमध्ये लेझीमला क्रीडा संचात स्थान दिले जाते.

लेझीमच्या साधनांबद्दल माहिती देताना चेतनभाऊ नरोटे म्हणाले की, पंधरा ते अठरा इंच लांबीचा लाकडी दांडा वापरला जातो. त्याच्या दोन्ही टोकांना लोखंडी कोयंडे बसवलेले असतात व त्यात तीन-चार चकत्यांचे कडे अडकवलेले असतात. मधोमध लोखंडी वज्रमुठ असते. बाभळीच्या लाकडाचा दांडा हलका व टिकाऊ असल्यामुळे जास्त वापरला जातो. खेळताना दांडा डाव्या हातात व मुठ उजव्या हातात धरतात. सध्या स्टील व लोखंडी लेझीमही लोकप्रिय झाले आहेत.

त्यांनी सांगितले की, लेझीम पूर्वी पुरुषांकडून खेळला जायचा; मात्र आज स्त्रिया व तरुणीही यात सक्रिय सहभाग घेत आहेत. एकेकाळी मिरवणुकांत लेझीम, टिपऱ्या, मर्दानी खेळ, मल्लखांब यांचा समावेश असे; परंतु हळूहळू हे प्रकार कमी होत गेले.

लेझीमचे प्रकार जिल्ह्यानुसार बदलतात. कुठे दहा-बारा कार्यकर्ते, तर कुठे हजारो कार्यकर्ते एकत्र सादरीकरण करतात. विशेष म्हणजे सोलापूरचा लेझीम प्रकार महाराष्ट्रभर गाजलेला आहे आणि येथे अनेक मोठे लेझीम मंडळे आहेत. हा सराव युवकांना शारीरिक व्यायामासोबतच महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक परंपरेशी घट्ट जोडते.

वारद चाळ, रामलाल चौक हा परिसर हा गिरणी कामगारांचा व कष्टकऱ्यांचा परिसर आहे. कै. सुभाषराव मारुती नरोटे यांनी ५० वर्षांपूर्वी वारद चाळ नवरात्र महोत्सव मंडळाची स्थापना केली. त्यांच्या निधनानंतर मंडळाची धुरा माजी नगरसेवक चेतनभाऊ पंडितराव नरोटे समर्थपणे सांभाळत आहेत. त्यांना युवा नेते पृथ्वीराज चेतन नरोटे यांचा उत्स्फूर्त पाठिंबा लाभतो. यावर्षी मंडळाचे अध्यक्ष सुमित गणेश नरोटे, उपाध्यक्ष विजयराज जमदाडे, रोहित येरनाळ हे असून, गेली ५० वर्षे निष्ठेने सेवा करणारे पांडुरंग पुठ्ठा हे खजिनदार असून मंडळाचे सल्लागार म्हणून उस्मान सय्यद पैलवान, महादेव येरनाळ, गणेश अप्पा नरोटे, दिगंबर मेटकरी, लिंगप्पा मामा मसळे, अतिन चवरे, सिद्धू बिराजदार नेहमीच कार्यरत असतात.

चेतनभाऊ नरोटे यांनी स्पष्ट केले की, त्यांच्या नेतृत्वाखाली मंडळ लेझीमची परंपरा जपण्याचे कार्य सातत्याने करत आहे. सोलापूरच्या मिरवणुकीत कितीही आधुनिक वाद्यांचा दणदणाट झाला तरी सोलापूर शहर व जिल्ह्यातील नागरिकांचे लक्ष नेहमीच या लेझीम पथकाकडे खिळते. पारंपरिक, शिस्तबद्ध व तालबद्ध सादरीकरणामुळे हे पथक मिरवणुकीचे आकर्षण बनले आहे.

ते पुढे म्हणाले की, यंदाच्या मिरवणुकीसाठी जोरदार सराव सुरू आहे. चेतनभाऊ नरोटे व युवा नेते पृथ्वीराज भैय्या नरोटे यांच्या मार्गदर्शनाखाली मागील पंधरा दिवसांपासून जवळपास दोन हजार कार्यकर्ते सराव करत आहेत. चित्ररथ, ढोल-ताशांचा नाद, शंखध्वनी, ध्वज हालचाली आणि लेझीमच्या तालबद्ध सादरीकरणामुळे यंदाही मिरवणुकीचे दृश्य सोलापूरकरांसाठी अविस्मरणीय ठरणार आहे.

चेतनभाऊ नरोटे यांनी सांगितले की, अशा रीतीने वारद चाळ नवरात्र महोत्सव तरुण मंडळाचे लेझीम पथक सोलापूरच्या सांस्कृतिक मिरवणुकीचे कायमचे वैशिष्ट्य ठरले असून महाराष्ट्राच्या वीरनृत्य परंपरेचे जतन करणारे ठरले आहे.

🛑 *मिरवणुकीत पारंपरिक कला व खेळांना प्राधान्य द्यावे – चेतनभाऊ नरोटे*

चेतनभाऊ नरोटे यांनी यावेळी सांगितले की, “पूर्वीच्या मिरवणुकांमध्ये हलगी, ताशे, ढोल यांसह लेझिम, काठी, कुस्ती आणि पारंपरिक वेशभूषा यांचा समावेश असायचा. त्या माध्यमातून मनगटी ताकद आणि शिस्तबद्धतेचे दर्शन होत असे. मात्र, सध्याच्या मिरवणुका डॉल्बी तंत्रज्ञानाच्या जोरावर फक्त मोठ्या स्वरूपाच्या मिरवणुकात रूपांतरित झाल्या आहेत. जर मिरवणुका फक्त मोठेपणासाठी असतील, तर ते आपल्या समाजाच्या आरोग्याशी खेळ करण्यासारखे आहे. त्यामुळे मिरवणुकीत पारंपरिक कला प्रकारांना व निर्व्यसनी संस्कृतीला प्राधान्य दिले पाहिजे, जेणेकरून कोणालाही त्रास होणार नाही. महाराष्ट्राची सांस्कृतिक शान आणि ओळख असलेल्या या कलाप्रकारांचे जतन आणि संवर्धन करणे ही काळाची गरज आहे. पारंपरिक कला प्रकारांचा अभ्यास, सराव आणि सादरीकरण वाढवण्याकडे लक्ष दिले पाहिजे, जेणेकरून येणाऱ्या पिढ्यांनाही ही परंपरा अनुभवता येईल.”